Bíræfinn bólfélagi
Veggjalús (Cimex lectularius) sem einnig er þekkt undir enska heitinu bed bug, er blóðsjúgandi skordýr sem hefur fylgt manninum frá örófi alda og er nú útbreidd um heim allan. Hún kom til Íslands á síðari hluta 19. aldar og fann sér bólfestu í upphituðu húsnæði, en var nær horfin um miðja 20. öld með tilkomu skordýraeyða. Á síðustu árum hefur hún hins vegar tekið sig upp á ný, í takt við aukin ferðalög og alþjóðleg samskipti.
Lífshættir og dvalarstaðir
Veggjalús heldur sig einungis í hlýjum og þurrum húsakynnum. Hún leitar að fórnarlömbum sínum á næturnar en felur sig á daginn í sprungum, rúmdýnum, bak við listaverk, undir gólflistum eða í rafmagnsdósum. Lúsin sýgur blóð í 5–10 mínútur og getur þá dregið til sín allt að sjöfalda eigin líkamsþyngd. Fullorðið kvendýr verpir allt að 500 eggjum á æviskeiði og við bestu skilyrði nær ungviðið þroska á 4–5 vikum.
Einkennandi ummerki
Merki um veggjalús má oftast greina á undan því að dýrin sjáist. Einkennin eru kláðabit í röðum eða klösum á húð, rauð útbrot sem birtast nokkrum dögum síðar, blóðblettir á rúmfötum og dökkleit úrgangsspor á rúmstokkum. Þótt flestir fái kláða og óþægindi eru til einstaklingar sem bregðast lítið eða ekkert við bitunum.
Áhrif á lífsgæði
Veggjalús veldur ekki varanlegum skemmdum á húsnæði eða innanstokksmunum og hún er ekki staðfestur smitberi alvarlegra sjúkdóma. Hún getur þó haft veruleg áhrif á lífsgæði, einkum vegna svefntruflana, óþæginda og kvíða sem fylgja nærveru hennar.
Útrýming og aðgerðir
Til að ráða niðurlögum veggjalúsar þarf skipulega og faglega nálgun. Meðferð byggir oft á samspili hitunar, frystingar, ryksugunar og efnameðferðar. Vegna mótstöðu sem lúsin hefur þróað gegn sumum efnum er mikilvægt að nota samþætta nálgun og fylgjast reglulega með árangri.
Stefán Gaukur Rafnsson, meindýraeyðir hjá Ókindinni, hefur sérhæft sig í að beita skilvirkum lausnum sem ná til allra felustaða veggjalúsar og beitir fjölþátta nálgunum til að tryggja sem bestan árangur. Stefán ráðleggur jafnframt um aðgerðir til forvarna og eftifylgni.
Forvarnir
Forvarnir gegn veggjalús byggja á árvekni og eftirliti. Mikilvægt er að skoða farangur eftir ferðalög, þvo sængurföt og fatnað við minnst 50°C eða frysta hann við -18°C þegar grunur vaknar um smit. Reglulegt eftirlit með rúmum og húsgögnum, einkum á gististöðum, hjálpar til við að greina vandann á byrjunarstigi og draga úr líkum á útbreiðslu.