Bjalla með dýran smekk
Feldgæra (Attagenus smirnovi) er smávaxin bjalla, að jafnaði 2,3–4 mm löng. Hún er upprunnin í Afríku en fannst fyrst í Evrópu upp úr 1960. Á Íslandi var hún staðfest í fyrsta sinn árið 1992 í tveimur húsum í Reykjavík, og síðan hefur hún orðið útbreidd á höfuðborgarsvæðinu. Einstök tilvik hafa verið skráð utan þess, meðal annars á Fáskrúðsfirði.
Dvalarstaðir og ummerki
Feldgæra heldur sig í upphituðu húsnæði, einkum þar sem textílar og náttúruleg trefjaefni eru til staðar. Hún felur sig í skápum, geymslum, undir gólf- og veggklæðningum og í hornum þar sem sjaldan er hreyft við. Einkennandi ummerki eru:
- Hamir og lirfuhylki sem safnast fyrir.
- Fíngerð mylsna í hornum eða við gólfteppi.
- Smá göt og nagför í ullarflíkum, teppum, mottum eða uppstoppuðum gripum.
Lífshættir, lífsferill og tjón
Lífsferill feldgæru líkist öðrum gærubjöllum og einkennist af langvinnu lirfustigi.
- Egg: Kvendýr verpir tugum eggja á hentugum stöðum, oft í textíl eða á lífrænum fæðuupprettum.
- Lirfur: Lirfurnar eru loðnar og gulbrúnar, og lifa á keratíni – próteini sem finnst í ull, feldi og fiðri. Þær skipta 6–12 sinnum um ham áður en þær púpa sig. Við kjöraðstæður getur tekið lirfur nokkra mánuði að ljúka þroska, en í kulda eða fæðuþurrð geta þær seinkað vexti og dvalið á lirfustigi í allt að tvö ár.
- Púpa: Púpustigið varir yfirleitt í 2–3 vikur.
- Fullorðnar bjöllur: Lifir aðeins í nokkrar vikur, nærast ekki og einskorða sig við æxlun.
Þessi langi og sveigjanlegi lífsferill gerir feldgæru erfiða viðureignar. Hún getur þrifist árum saman í húsi án þess að greinast fyrr en tjónið á textílum er orðið sýnilegt. Viðvarandi nærvera getur valdið verulegum skemmdum á fötum, húsgögnum, safngripum og öðrum verðmætum.
Forvarnir
• Þvo eða þurrhreinsa ullarflíkur reglulega og geyma í loftþéttum ílátum.
• Ryksuga vandlega undir innréttingum, meðfram listum og í hornum þar sem lirfur geta leynst.
• Setja upp vöktunargildrur á áhættusvæðum eins og geymslum og fataherbergjum.
• Skoða reglulega viðkvæma gripi og fjarlægja strax ummerki um hamskipti eða mylsnu.
Hvað gerir Ókindin?
Ókindin framkvæmir úttekt á aðstæðum, greinir tegund til aðgreiningar frá öðrum gærubjöllum og setur upp vöktunarlausnir. Boðið er upp á ráðgjöf og aðgerðir sem fela í sér frystingu eða hitameðferð viðkvæmra textíla, ásamt markvissum efnameðferðum þegar þörf krefur. Allar aðgerðir eru framkvæmdar með áherslu á öryggi íbúa og gæludýra, og skjalfestar til að uppfylla kröfur heilbrigðiseftirlits og HACCP þar sem við á.